|
Imperativos - Lurt'añaja
 |
lávese el pelo, la cabeza |
 |
lak'uta t'axsusima, p'iqi t'axsusima |
 |
lávese la cara |
 |
uynaja jarisima |
 |
lávese las manos |
 |
amparanaka jarisima |
 |
lávese las orejas |
 |
jinchhunaka jarisima |
 |
lávese los dientes |
 |
laka ch'aka jarisima |
 |
lávese los pies |
 |
kayunaka jarisima |
 |
limpie sus zapatos, tiene barro |
 |
zapatuma jarisima, ñiq'iniwa |
 |
límpiese la nariz |
 |
nasama pichharasima |
 |
no bebas vino, puede hacerte daño |
 |
jani vino umantati, jani wali luririjtama |
 |
no debes mentir |
 |
janiwa k'arisiñati |
 |
no debes robar |
 |
janiwa lunthathañati |
 |
no debes ser flojo |
 |
janiwa jayrañati |
 |
no ensucies tus cosas |
 |
janiwa kusasanaka khuchhichañati |
 |
no fumes, puede hacerte daño |
 |
janiwa fumañati, jani waliwa, usuyiriwa |
 |
no rompa su vestuario |
 |
janiwa isima wikhakhantati |
 |
no saldré |
 |
janiwa mistuti |
 |
no vendré |
 |
janiwa puriñati |
 |
no vendré más |
 |
jani puniwa puriñati |
 |
que venga tu madre |
 |
mamama purpana |
 |
que venga tu padre |
 |
tatama purpana |
 |
saldré |
 |
mistuñawa |
 |
salgan todos |
 |
tajpacha mistupjama |
 |
la saludaré |
 |
aruntañawa |
 |
salude, usted |
 |
juma arunt'ama |
 |
siéntense, tome asiento |
 |
chuqt'am, juma chuqt'asima |
 |
tenga cuidado con su herida |
 |
usutchata suma uñjanta |
 |
tome su remedio |
 |
qullama umt'asima |
 |
trae agua |
 |
uma apanima |
 |
vaya afuera, salga |
 |
anqaru sarama, sarama |
 |
vayan ustedes dos |
 |
paypacha sarapjama |
 |
ven con tu madre |
 |
mamamanti purima |
 |
ven con tu padre |
 |
tatamanti purima |
 |
venga para acá, adelante |
 |
akaru purima, layrjaru |
 |
vengan todos para acá |
 |
akaru tajpachhanaka puripxama |
 |
vigila, cuida los animales |
 |
junch'ukima, suma uñjanta uywanaja |
 |
vuelvan temprano |
 |
qalti qalt'ita puripxjanta |
 |
vuelvan todos |
 |
tajpachha puripxanta |
 |
me voy a descansar |
 |
naya samart'asiri saraña |
 |
vámonos |
 |
jina, sarjatana |
Indicaciones - Chiqachaña
 |
no fue así |
 |
jani ukhamanti |
 |
nos vemos luego |
 |
ñä puniwa jikhisiñani |
 |
nuestra casa (dual) |
 |
jiwasana uta |
 |
nuestra casa (plural) |
 |
jiwasanakana utasa |
 |
por aquí, a este lado |
 |
akakaru, aksaru |
 |
qué bueno que hayas venido |
 |
walipuniwa purtt'ataxa |
 |
ya casi termino mi tarea |
 |
ñä puni tukuyta tariyaña |
 |
yo también |
 |
nayaxa ukhamaraki |
 |
estoy cansada |
 |
muspa qaritata |
 |
se ha oscurecido |
 |
ñä ch'amaqxiwa |
|
|
|
|
|
|
|